Słuszka Józef Bogusław h. Ostoja (1652–1701), kasztelan wileński, hetman polny lit. Ur. 22 X, był starszym synem Bogusława Jerzego (zob.) i Anny z Potockich, bratem Dominika Michała (zob.).
Początkowo uczył się S. w kolegium jezuickim w Brunsberdze (obecnie Braniewo), następnie we Lwowie, w Akad. Wil. i na Uniw. Krak. Dn. 9 IX 1666 ciotka, Elżbieta Kazanowska (zob. Radziejowska Elżbieta), otrzymała zgodę na wypłacanie mu pensji 2 tys. złp. ze star. Kersonensis (kozienickiego?). Stryj Zygmunt Adam (zob.) scedował mu w r. 1667 star. sądowe rzeczyckie, ale S. ociągał się z jego przejęciem i z powodu tej zwłoki sądzony był na sesji wojskowej w Wilnie 30 VIII 1667 o zaniedbywanie obowiązków starościńskich; polecono mu jak najszybciej złożyć przysięgę w Tryb. Lit. i powołać urząd grodzki, co też wkrótce uczynił. Dn. 29 VII 1670 wybrany został na posła na sejm z pow. rzeczyckiego; na sejmie, 16 IX, wyznaczono go do komisji udającej się do Krakowa po insygnia na koronację poślubionej t.r. przez Michała Korybuta Eleonory Austriaczki. Posłował ze swojego powiatu na sejm zwycz. w r. 1672, w czasie którego 26 I podpisał manifest w sprawie rekompensaty dla biskupstwa wendeńskiego za utracone dobra.
Na zjazd konfederacki lit. w obronie króla, zwołany do Wilna na 27 V t.r., przybył S. jako poseł oszmiański, zgadzając się na zwołanie pospolitego ruszenia w przypadku zerwania odbywającego się właśnie sejmu w Warszawie. Z pewnością w okresie tym współpracował z Pacami nie zaś ze swym stryjem Zygmuntem Adamem i obozem radziwiłłowskim. Marszałek oszmiański Mikołaj Przezdziecki, stronnik podkanclerzego lit. Michała Kazimierza Radziwiłła, próbował wciągnąć S-ę do obozu radziwiłłowskiego. S. wszakże w poł. sierpnia t.r. na sejmiku oszmiańskim obiecywał szlachcie przedstawić dowody, że Przezdziecki jest jurgieltnikiem francuskim i w ten sposób pragnął go skompromitować. Krótka współpraca z Pacami przyniosła S-ce niewątpliwą korzyść: dzięki protekcji woj. wileńskiego i hetmana w. lit. Michała Paca otrzymał zapewne 9 II 1673, intratny urząd łowczego lit. Na wyprawę wojenną przeciw Turcji jesienią 1673 stawił S. pod Różanką chorągiew petyhorską i dragonię. Uczestniczył w bitwie pod Chocimiem 11 XI t.r. i z pewnością znalazł się wśród tych dowódców lit., z grupy wojska podległego hetmanowi polnemu lit. Michałowi Radziwiłłowi, którzy pozostali przy hetmanie w. kor. Janie Sobieskim po odejściu na Litwę głównych sił W. Ks. Lit. z hetmanem Pacem. Odtąd związał się S. z obozem radziwiłłowskim.
Elekcję Jana Sobieskiego w r. 1674 podpisał S. jako poseł z pow. rzeczyckiego. T.r. wziął udział w jesiennej kampanii przeciw Turkom w składzie dywizji hetmana polnego Radziwiłła, a kiedy duża część wojska lit. odmówiła posłuszeństwa pod Dubnem, własnym kosztem zatrzymał część buntujących się chorągwi w służbie i towarzyszył z nimi królowi Janowi III. Miał w kompucie lit. chorągiew petyhorską, która po części składała się z jego dawnej chorągwi, mocno wyniszczonej w trakcie kampanii, a po części z przejętej przez niego chorągwi po star. babimojskim Krzysztofie Żegockim. Uczestniczył w obradach rady senatu w Jaworowie 10 VII 1675. Do chwili przybycia podskarbiego nadwor. lit. Benedykta Sapiehy, pod dowództwem S-i gromadziły się siły lit. pod Brodami na kampanię antyturecką w t.r. Po zakończonej wyprawie przewodniczył 31 XII obradom sejmiku przedsejmowego w Brześciu Lit. Zapewne 3 II 1676, podczas sejmu koronacyjnego, król mianował go chorążym w. lit., co wywołało ostre protesty fakcji pacowskiej, gdyż pominięty został w awansie chorąży nadwor. Konstanty Władysław Pac. Na sejmie tym S. był posłem od wojska lit.; został na nim wybrany do rady wojennej przy królu. Na wyprawę przeciw Turkom wystawił chorągiew petyhorską (120 koni) i kompanię piechoty (80 ludzi). Był jednym z komisarzy Rzpltej do zawarcia traktatu rozejmowego z Turkami pod Żurawnem (17 X). Po zakończeniu walk wziął udział 23 X w radzie senatu, wezwany z innymi dowódcami «ad consilium bellicum». Uczestniczył w sejmie warszawskim 1677 r. W t.r. przejął po Janie Karolu Czartoryskim (mężu teściowej) chorągiew pancerną w armii kor. (miał ją do r. 1685), co być może było jakąś formą rozliczeń posagowych. W t.r. ożenił się S., już jako wdowiec, z Teresą z Gosiewskich, córką Wincentego Gosiewskiego (zob.) i Magdaleny z Konopackich. Jako poseł rzeczycki wziął udział w sejmie grodzieńskim 1678/9 r. Wyznaczono go do komisji dla przyjęcia sprawozdania finansowego podskarbiego lit. Benedykta Sapiehy, a także do komisji hibernowej.
Posłował S. na sejm 1681 r., na którym upominał się o wynagrodzenie zasług zmarłego podkanclerzego lit. M. K. Radziwiłła, a następnie uczestniczył w obradach sejmiku relacyjnego w Brześciu Lit. Był już wówczas stronnikiem Sapiehów i m. in. na niego najbardziej uskarżali się za «oprymowanie głosu wolnego» zwolennicy Paców na ich naradzie w Mereczu w czerwcu t.r. Dn. 25 VII 1682 król wyznaczył S-ę na komisarza do zbadania sprawy zburzenia zboru ewangelickiego w Wilnie. W końcu t.r. przybył S. do Grodna na obrady komisji skarbowo-wojskowej. Na sejmie w r. 1683 wszedł do deputacji z izby poselskiej do podpisania traktatu przymierza między Cesarstwem a Rzpltą. Po zmianie orientacji Sapiehów na antydworską zdecydował się porzucić ich fakcję i od tej pory stał się jednym z głównych stronników Jana III na Litwie. Również druga żona S-i, Teresa z Gosiewskich, silnie związana była z dworem królowej Marii Kazimiery. Swą regalistyczną postawę S. po raz pierwszy zademonstrował w trakcie obrad komisji skarbowo-wojskowej w Grodnie latem 1683; w tym czasie król mianował go marszałkiem nadwor. lit. (miał ten urząd już 16 VII t.r.), co jeszcze bardziej związało go z dworem. Wobec braku szans na odgrywanie istotnej roli na scenie lit., nosił się S. z zamiarem przeniesienia do Korony, z nią łącząc się coraz silniejszymi więzami i tu skupiając swą aktywność polityczną, wojskową i gospodarczą. Wraz z armią kor. wziął więc udział w odsieczy wiedeńskiej 1683 r. Chociaż poczuł się dotknięty odmową oddania mu pułkownikostwa regimentu pieszego po szwagrze, woj. pomorskim Władysławie Denhoffie (zob.), towarzyszył jednak Janowi III w dalszych działaniach militarnych na Węgrzech; był na radzie senatu w obozie pod Preszowem 6 XII. Był też obecny na radzie senatu w Krakowie 12 I 1684. Jesienią t.r. wziął udział w wyprawie armii kor. pod Żwaniec; uczestniczył w odbytych wówczas trzech radach senatu (wrzesień – październik). Dn. 10 IV 1685 Jan III mianował S-ę hetmanem polnym lit. (zabiegał o ten urząd już wiosną 1684), chcąc wykorzystać go w przeciwdziałaniach antydworskim posunięciom hetmana w. lit. Kazimierza Jana Sapiehy i fakcji sapieżyńskiej na Litwie.
Prawdopodobnie w charakterze posła wziął S. udział w sejmie 1685 r., pod koniec którego zapewne mianowany został kaszt. trockim (po 26 IV). W uroczystym wyprowadzeniu z Warszawy zwłok królewicza Jana, 12 IV t.r., niósł koronę. Dn. 29 VI 1685 otrzymał kaszt. wileńską. Uczestniczył 30 VI w radzie senatu w Wilanowie, która rozpatrywała projekt wysłania poselstwa do Francji po posiłki przeciw Turcji i w pełni poparł plany króla. Na czele przyprowadzonego przez siebie korpusu lit. (ok. 30 chorągwi) wziął jesienią 1685 udział w nieudanej kampanii hetmana w. kor. Stanisława Jabłonowskiego na Bukowinie, odznaczając się w walkach. Być może z jego inicjatywy żołnierze lit. w drodze powrotnej wysłali 30 X z obozu pod Horożanką posłów do króla z prośbą o żołd i wyznaczenie leż zimowych. Na radzie senatu w Żółkwi 10–11 XI t.r. podpisał skierowany do Tryb. Kor. list w obronie polityki królewskiej. S. uzgodnił z królem rozłożenie sił lit. na leżach, co hetman Sapieha uznał za zamach na swe uprawnienia, spowodowało to gwałtowne zaostrzenie się stosunków między hetmanami lit. Ufny w poparcie Jana III, a może wykonując jego zalecenia, S. nie tylko nie zamierzał ustępować, lecz rozpoczął tworzenie stronnictwa dworskiego na Litwie. Jednakże wobec stałych nieporozumień z Sapiehą i braku środków finansowych z trudem wypełniał rolę przywódcy tego stronnictwa. Bezskutecznie próbował zwerbować do niego m. in. swego bogatego krewniaka Jana Karola Dolskiego, marszałka nadwor. lit.
W marcu 1686, przygotowując się do nowej wyprawy na Turcję, zaciągnął S. swym kosztem chorągiew husarską (150 koni). Pozostający w opozycji wobec króla hetman Sapieha nie kwapił się do udziału w wyprawie do Mołdawii, powierzył więc dowództwo wojska lit. S-ce. Na początku lipca t.r. przekroczył on Dniestr pod Łuką i Rakowcem i wkroczył do Mołdawii. Nie miał jednak swobody działania, gdyż w trakcie kampanii wojennej wciąż spierał się z bratem hetmana, gen. artylerii Leonem Bazylim Sapiehą, o przeprowadzony podział sił zbrojnych. Gdy przybyło do Rzpltej poselstwo rosyjskie dla zaprzysiężenia pokoju (tzw. pokoju Grzymułtowskiego), S. podpisał 5 XII t.r. petycję egzulantów do króla z prośbą o wyrównanie ich strat z pieniędzy otrzymanych z Moskwy; był na obradach rady senatu we Lwowie 6–10 XII t.r. Jesienią 1687 wziął udział w nieudanej wyprawie wojska lit. na Podole pod Kamieniec, w czasie której jeszcze bardziej zaogniły się jego stosunki z hetmanem Sapiehą. Po powrocie z wyprawy poinformował Jana III o spisku przygotowywanym przez malkontentów przeciw niemu. Spisek ów potępił też zdecydowanie w czasie sejmu w Grodnie w r. 1688. Podczas tego sejmu 29 I przyszedł do izby poselskiej dla wsparcia stronników dworu próbujących rugować zwolennika sapieżyńskiego Kazimierza Dąbrowskiego, który w proteście przeciw temu zahamował obrady jeszcze przed obiorem marszałka. S. miał prawne podstawy, by domagać się usunięcia Dąbrowskiego, gdyż ten skazany był wyrokiem sądu za najazd na jego star. pieniańskie. Jego stanowisko poparł dwór oraz większość posłów (głównie z Korony) i początkowo próby pogodzenia zwaśnionych stron podjęte przez nuncjusza G. Cantelmiego i biskupów nie przyniosły rezultatu. Dn. 3 III t.r. S. przywrócił jednak Dąbrowskiemu prawo uczestnictwa, zawierając z nim ugodę, ponieważ zależało mu na wznowieniu obrad i stworzeniu możliwości przyjęcia zaproponowanej przez siebie konstytucji „De non eligendo novo successore stante vita principis”, uderzającej w opozycję. W lipcu 1688 uczestniczył w tajnych układach królowej Marii Kazimiery, zmierzających do zbliżenia z Sapiehami w celu doprowadzenia do ożenku Jakuba Sobieskiego z Ludwiką Karoliną Radziwiłłówną. W sierpniu na czele części spóźnionych na wyprawę antyturecką oddziałów lit., zmierzając «komunikiem» ze Lwowa do głównego obozu pod Żwaniec, odpierał S. z powodzeniem ataki sił tatarskich. Na radzie wojennej 13 IX t.r. poparł planowaną przez króla wyprawę do Mołdawii i blokadę Kamieńca Podolskiego.
Na sejmie warszawskim 1688/9 r. został S. wyznaczony do komisji dla zbadania sprawy zdrady stanu grupy magnatów z Sapiehami na czele. Sprzeciwiał się (nakazanemu przez konstytucje sejmowe m. in. z r. 1662 i 1669) czytaniu na sejmie postanowień rad senatu. Był także przeciwny udzieleniu zgody na objęcie przez ks. neuburskiego Karola Filipa dóbr Radziwiłłów birżańskich, opowiadał się za ich konfiskatą, wobec poślubienia księcia przez spadkobierczynię tych dóbr wbrew jej wcześniejszej umowie z Jakubem Sobieskim. Uczestniczył w obradach posejmowej rady senatu (5–15 IV 1689). Jesienią 1689 wziął udział w blokadzie Kamieńca Podolskiego, od września dowodząc armią lit. po odjeździe hetmana Sapiehy. W 2. poł. listopada był w Białej (Radziwiłłowskiej) jednym z rozjemców w sprawie o Ołykę między Stanisławem a Karolem Radziwiłłami. Na sejmie 1690 r. poparł propozycję króla dotyczącą dalszego prowadzenia wojny z Turcją. Był jednym z członków sądu kompromisowego dla rozstrzygnięcia sporu między Sapiehami a Radziwiłłami o spadek po Połubińskich. Na sejmie tym, 14 IV, popadł w konflikt z innym stronnikiem dworskim, Andrzejem Kryszpinem Kirszenszteinem, który nie zgadzał się na przedstawienie przez niego relacji ze stanu skarbu lit., zleconej mu przez komisję finansową. Złożył ją S. dopiero 24 IV. Dn. 25 V wziął udział w posiedzeniu rady senatu. Dowodził wojskiem lit. w kampanii antytureckiej w r. 1690. Był na radzie senatu w Żółkwi 15 XI t.r., na której omawiano plany dalszej wojny z Turcją i zatwierdzono małżeństwo Jakuba Sobieskiego. Wyznaczony został przez króla do komisji dla rozdziału tzw. sumy moskiewskiej między egzulantów; kierując obradami komisji, która zebrała się w Warszawie 2V 1691, uzyskał dla siebie w ramach odszkodowań za utracone ziemie ponad 70 tys. złp. Dn. 10 VII 1691 był dyrektorem sejmiku dla elekcji podkomorzego brzeskiego. W kampanii mołdawskiej Jana III uczestniczył początkowo w składzie armii kor., potem lit., odznaczył się zwycięstwem nad Tatarami pod Suczawą i przy opanowaniu fortecy w Neamt (Niemiec). Wziął udział w radzie senatu 19 IX 1691 w obozie pod Pererytą nad Prutem, zajmującej się sprawą kontynuowania ofensywy na Jassy. W czasie narady wojennej 2 X t.r. pod Tigru Frumos nie był jednak zdecydowany, czy wyprawę należy kontynuować, przez co wsparł zdanie swego wroga hetmana Sapiehy.
Dn. 15 I 1692 przewodniczył S. obradom sejmiku dla elekcji chorążego brzeskiego lit., a w lipcu był na sejmiku w Brześciu Lit., obierającym kandydatów na sędziego ziemskiego. Następnie udał się do armii lit. na Podole. Z obozu pod Wiśniowczykiem 29 VIII listownie zalecał swe służby kanclerzowi lit. M. K. Radziwiłłowi, który planował opór przeciw ewentualnemu zerwaniu sejmu w Grodnie przez stronników Sapiehów. Po zakończeniu kampanii sam dopilnował wyboru posłów na sejm, kierując w grudniu t.r. obradami sejmiku w Brześciu Lit. Na sejm grodzieński 1692/3 r. przybył spóźniony, chyba tuż przed zerwaniem obrad. Był na posejmowej radzie senatu 18–21 II. Przewodniczył 9 IV 1693 obradom burzliwego sejmiku relacyjnego w Brześciu Lit. Będąc dotąd konsekwentym przeciwnikiem Sapiehów, 13 V t.r. w Warszawie niespodziewanie podpisał wraz z hetmanami kor. list do papieża Innocentego XII w obronie Kazimierza Jana Sapiehy w jego sporze z bpem wileńskim Kazimierzem Brzostowskim, popieranym przez Jana III. Nie polepszyło to jednak jego stosunków z hetmanem w. lit. W dn. 7–8 VII wziął udział w radzie senatu w Warszawie, przewodniczył 28 VII obradom sejmiku dla elekcji pisarza ziemskiego brzeskiego. Dn. 30 X przybył ze swych dóbr przemyskich na wezwanie króla do Żółkwi, ale wkrótce wyjechał do Lwowa, gdzie ciężko się rozchorował (2 XI «mało nie umarł»). Już jednak od następnego dnia konferował w Żółkwi z Janem III w sprawie wysłania Stanisława Rzewuskiego na Krym. Wziął udział w radzie senatu 6–7 XI t.r. Ponownie stawił się na wezwanie Jana III w Żółkwi 16 II 1694, gdy konflikt opozycji z dworem w związku z nie odbytym sejmem w Warszawie osiągnął apogeum; uczestniczył w radzie senatu w Żółkwi (9 III). Jesienią t.r. udał się z wojskiem lit. na kolejną kampanię przeciw Turkom, która przyniosła sukces w starciu z Tatarami 6 X pod Kamieńcem Podolskim. Wobec nasilającego się konfliktu hetmana Sapiehy z bpem K. Brzostowskim obecni na froncie hetmani kor. i lit. wystosowali spod Kudryńców 10 X t.r. drugi list do papieża z potępieniem działań biskupa. Dn. 24 I 1695 przyjechał S. na sejm do Warszawy i w swym wotum 25 II zdecydowanie opowiedział się za zwołaniem na Litwie pospolitego ruszenia, co służyć miało w rozumieniu przeciwników Sapiehów ich pognębieniu i uspokojeniu kraju. Nie uczestniczył chyba jednak w letnich sejmikach na Litwie, które miały się w owej tak istotnej dla dworu kwestii wypowiedzieć, być może nie widząc szans na sukces. We wrześniu t.r. przybył wraz z hetmanem Sapiehą do obozu wojska lit. pod Petlikowce (5 IX). Gdy Sapieha w połowie września wrócił na Litwę, dowództwo armii lit. objął S. i chciał ją poprowadzić pod Kamieniec, ale część wojska się zbuntowała. Porzuciwszy ją, S. z resztą sił początkowo próbował kontynuować marsz, ale szybko zrezygnował i skierował się przez Kołoczkowce i Koszyłowce do Lwowa, dokąd dotarł (21 X), zagarnąwszy po drodze pod Trybuchowcami zbuntowane oddziały. W końcu t.r. przybył do Warszawy, gdzie brał udział w pertraktacjach mających pogodzić bpa Brzostowskiego z Sapiehami, «bo szczerze im służył» (J. S. Jabłonowski).
Po śmierci Jana III S., może pod wpływem ambitnej żony, zdecydowanie opowiedział się po stronie królowej wdowy, kontynuując walkę z Sapiehami. Z jego inicjatywy doszło do zerwania przedkonwokacyjnego sejmiku wileńskiego 1696 r. Na sejmie konwokacyjnym 1696 r., kiedy przeciwnicy królowej wyszli 17 IX z senatu do izby poselskiej na znak protestu przeciw jej dalszemu pobytowi w Warszawie, S. pozostał w izbie senatorskiej. Jesienią t.r. wraz z żoną byli głównymi sprawcami konfederacji części wojska lit. pod Prużaną (pod wodzą Grzegorza Ogińskiego). Bunt ten, skierowany przeciw hetmanowi Sapieże, miał na celu pobudzenie szlachty do wystąpienia zbrojnego przeciw niemu. Wchodziły tu w grę także prywatne pobudki S-i, którego żona miała długoletni romans z hetmanem K. J. Sapiehą. Mówiono, że Maria Kazimiera dała Słuszkom na tę akcję 9 tys. talarów. W czasie niemal codziennych narad z królową w Marywilu S. odgrażał się, że wreszcie odpłaci Sapiehom za lata upokorzeń. Z końcem 1696 r. stronnicy Sapiehy kolportowali list do niego od brata Dominika Michała (datowany z Tykocina 19 X), ganiący go za wywołanie buntu. S. odrzucił to oskarżenie. Jako przedstawiciel królowej brał udział w jej układach z synem Jakubem (5–6 X t.r.), był też jednym z czterech dostojników, którzy opieczętowali klejnoty Rzpltej zastawione u Sobieskich. W grudniu t.r. zaciągnął chorągiew rajtarii i nadal często konferował z Marią Kazimierą w sprawach politycznych. Sapiehowie podejrzewali, że przygotowuje on kolejny bunt wojska. Początkowo uważany był za zwolennika kandydatury Jakuba Sobieskiego, gdy jednak ten zrezygnował z kandydowania do tronu, S. przeszedł do obozu ks. bawarskiego Maksymiliana Wittelsbacha i w jego imieniu w końcu grudnia 1696 przedłożył prymasowi Michałowi Radziejowskiemu obietnice. Ambasador francuski M. de Polignac bezskutecznie próbował pozyskać go dla kandydatury ks. Franciszka Contiego za cenę stałej rocznej pensji.
W końcu stycznia 1697 wraz ze star. generalnym wielkopolskim Rafałem Leszczyńskim przybył S. do Lwowa na posiedzenie komisji wojskowej kor., przywożąc pieniądze uzyskane od Marii Kazimiery na rozwiązanie konfederacji wojskowej Bogusława Baranowskiego (podobno wziął w tym celu od królewicza Jakuba 20 tys. złp., a od królowej 50 tys. złp.). W lutym t.r. przebywając we Lwowie otrzymał od żony i przywódców szlacheckich na Litwie wezwania do szybkiego przybycia dla przygotowania sejmiku w Brześciu Lit., na którym republikanci szykowali się do rozprawy z Sapiehami. Na marcowym sejmiku brzeskim rzeczywiście doszło do rozbicia obrad i S. z większością szlachty-posesjonatów obradował oddzielnie od otoczonych, podobno głównie przez miejscową «gołotę», podkanclerzego Karola Radziwiłła i trzech Sapiehów. Mimo zabiegów tych ostatnich nie doszło do pojednania obu obradujących gremiów. S. na swym sejmiku przeforsował uchwałę o zwołaniu pospolitego ruszenia brzeskiego, które miało się udać na elekcję. Dn. 13 IV 1697 obecny był na radzie senatu u prymasa. Ostatecznie na elekcji w t.r. agitował ponownie za Jakubem Sobieskim, ale w końcu zgodził się na elektora saskiego Fryderyka Augusta Wettyna i 27 VI 1697 oddał na niego głos wraz z woj. wileńskim; próbował też bezskutecznie nakłonić do tej kandydatury hetmana Sapiehę. Dn. 11 VII witał w Tarnowskich Górach króla elekta, podczas jego koronacji 15 IX t.r. w Krakowie niósł przed nim berło. Za rządów Augusta II był nadal jednym z aktywniejszych politycznie senatorów lit. Uczestniczył w większości rad senatu, we wszystkich sejmach. Za ogromny sukces osobisty uważał potwierdzenie przez sejm koronacyjny koekwacji praw na Litwie, o którą tyle lat walczył. Gdy w listopadzie t.r. zatrzymał się w Krakowie podróżujący na Zachód dyplomata rosyjski B. Szeremietiew, był pierwszym senatorem, który złożył mu (15 XI) wizytę i starał się pozyskać go dla swoich zamiarów. Szukał bowiem w tym okresie pomocy Rosji w walce z dominacją Sapiehów, a nawet poprzez wysłanego w październiku t.r. do Moskwy gońca Jana Stanisława Bokieja zabiegał o zbrojną interwencję cara Piotra I na Litwie.
Dn. 6 I 1698 w Radomiu August II pogodził S-ę z Benedyktem Sapiehą, a 28 I w Warszawie z jego bratem Dominikiem Michałem i z woj. wileńskim Kazimierzem Sapiehą. S. miał z kolei pośredniczyć w załagodzeniu konfliktu między Sapiehami a republikantami lit.; wyjechał na Litwę, aby nakłonić G. Ogińskiego do zaprzestania wojny domowej i podporządkowania się woli króla. Nie wpuszczono go jednak do obozu Ogińskiego, a delegaci wojska, którzy przybyli do S-i do Kroż, oznajmili mu, że zawiązana została konfederacja i będzie ona walczyć z Sapiehami «póki swego nie dokażą». Poselstwa od szlachty lit., które przybyły w lutym t.r. do Warszawy, domagały się m. in. odebrania buławy wielkiej Sapieże i powierzenia jej S-e. On sam, starając się nie dopuścić do utraty kontroli nad wydarzeniami na Litwie, wydał uniwersały do szlachty, aby zbierała się na pospolite ruszenie pod Grodno na 9 IV t.r. Miało to wymusić na hetmanie Sapieże zaprzysiężenie koekwacji praw i redukcję armii. Akcja nie udała się z powodu błyskawicznego przeciwdziałania Sapiehów, których siły pod wodzą stolnika lit. Jerzego Stanisława Sapiehy, rozbiły zgromadzone pod Kownem wojska G. Ogińskiego. W dn. 27–30 V 1698 był S. na radzie senatu w Warszawie. W czerwcu t.r. dwaj młodzi Sapiehowie – strażnik w. lit. Michał Józef i koniuszy lit. Michał Franciszek – znieważyli jego żonę, ta zaś zażądała dla nich kary wieży. W odwecie Benedykt Sapieha, ojciec strażnika lit., wyzwał S-ę na pojedynek i dopiero interwencja Augusta II i bpa Andrzeja Chryzostoma Załuskiego załagodziła konflikt. Dn. 22 VII 1698 podpisał S. akt odnowienia lenna na Lębork i Bytów dla elektora Fryderyka III oraz warunki ugody między republikantami a Sapiehami, którzy zaakceptowali wreszcie koekwację praw. Dn. 29 VII 1698 sygnował w imieniu Litwy kwit odebrania od króla 18 tys. talarów bitych na opłacenie piechoty lit., obiecanych na koronacji. W sierpniu i wrześniu t.r. uczestniczył w kampanii przeciw Turcji. Był na radzie senatu we Lwowie (20 VIII), a następnie w Brzeżanach (17 IX), gdzie zdecydowano o przerwaniu kampanii wojennej, oraz na naradzie wojennej w obozie kor. (24 IX). Odprowadził wojska lit. spod Pomorzan na Podlasie. Dn. 22 X wziął udział w naradzie senatu we Lwowie.
W końcu 1698 r. gościł S. Augusta II w swym pałacu w Terespolu (Błotkowie), a następnie towarzyszył mu w drodze do Grodna, gdzie król zamieszkał także w jego pałacu. W końcu listopada odgrywał zapewne rolę pośrednika między G. Ogińskim i kaszt. witebskim Michałem Kociełłem, przywódcami sił szlacheckich zgromadzonych między Ławnem a Puzewiczami dla rozprawy z Sapiehami a Augustem II. Traktat podpisany 21 XII t.r. w Puzewiczach między republikantami a Sapiehami pozostawił S-ce w armii lit. 500 piechoty, 200 dragonów i 200 piechoty węgierskiej, a więc w stosunku do innych siły pokaźne, co wyraźnie stanowiło nagrodę za jego rolę w walce z dominacją sapieżyńską na Litwie. Był to jednak kres współdziałania S-i z republikantami. Nie widział on już sensu dalszej walki z Sapiehami, coraz częściej więc krytykował prywatę, zachłanność i butę przywódców szlacheckich, których przez lata chronił i wspomagał. Dla nich zaś mało zdecydowany i dyplomatyzujący, przestał być nie tylko duchowym przywódcą, lecz nawet cenionym sojusznikiem.
W dn. 14–17 II 1699 był S. na radzie senatu w Warszawie, przebywał tu jeszcze 3 IV, a następnie udał się do Mariampola, gdzie zgromadzili się wszyscy komisarze Rzpltej do odebrania Kamieńca Podolskiego z rąk tureckich. Udali się oni następnie pod jego przewodnictwem do Żwańca (15 V), ale pertraktacje z baszą tureckim, co do warunków oddania twierdzy, przeciągnęły się do września. S. trochę wcześniej opuścił kolegów, lecz nie uczestniczył w obradach sejmu 1699 r., który wyznaczył go na senatora rezydenta (od 1 XI 1700 do 31 I 1701). Wziął już udział w obradach posejmowej rady senatu 12–17 VIII t.r. Sprzeciwił się podpisaniu uchwały oddającej Augustowi II w zastaw Malbork i Połągę w zamian za wyłożenie sum na wykup z rąk elektora brandenburskiego Fryderyka III Elbląga, wyznaczony jednak został na pełnomocnika króla do zawarcia traktatu w sprawie tego miasta, a także do «rządów» Rzpltą w okresie pobytu Augusta II w Saksonii. Dn. 25 VIII 1699 w Warszawie podpisał inspirowany przez Sapiehów manifest części senatorów i posłów lit. przeciw konstytucji sejmowej o wyjęciu dóbr biskupstw wileńskiego, żmudzkiego i smoleńskiego od kwaterunków wojskowych, gdyż jako hetman widział jej niezgodność z prawem i szkodliwość dla interesów obronności kraju. Dn. 21 IX t.r. wrócił do komisarzy Rzpltej pod Kamieniec Podolski i uczestniczył w przejęciu twierdzy (24 IX). Dn. 12 XII podpisał z posłami elektora brandenburskiego traktat regulujący sprawę zwrotu Elbląga.
W styczniu 1700 wziął S. udział w komisji skarbowo-wojskowej. W rozgorzałym w trakcie obrad sporze między Sapiehami a republikantami (przeciwnymi komisji), zdecydowanie stanął po stronie Sapiehów, ostro potępiając przywódców republikantów za nadużycia finansowe i niechęć do poddania się kontroli. Chciał, by Pociejowie, Ogińscy i M. K. Kociełł wypłacili z zagarniętych podatków zaległy żołd wojsku. Jego gwałtowne wystąpienie oraz wezwanie szlachty, aby się opamiętała i nie pozwalała sobą manipulować, pozostały jednak bez echa. Sam podpisał dekret generalny komisji dopiero 6 II t.r., po finansowym zadośćuczynieniu jego pretensji ze strony Sapiehów. W przemówieniu końcowym domagał się wysłania posła do króla z żądaniami m. in. wypłaty obiecanych sum na wojsko lit. i wyprowadzenia sił saskich z Rzpltej, gdyż widział w nich czynnik zagrażający wolności i destabilizujący sytuację w kraju. Był na sejmiku gromnicznym w Wilnie w r. 1700. Dn. 30 III t.r. przewodniczył tamże sejmikowi dla elekcji chorążego. Jego umiarkowanie polityczne spowodowało definitywną utratę popularności wśród radykalnych przywódców republikanckich. Dn. 26 IV t.r. został przez nich na zjeździe wileńskim uznany za wroga wolności i stronnika Sapiehów. W dn. 18–28 V uczestniczył w radzie senatu. Wg zawartej z królem 3 VII t.r. umowy, obaj hetmani lit. mieli za 30 tys. talarów wystawić armię na potrzeby rozpoczętej wojny w Inflantach przeciw Szwecji, S. zobowiązał się zaciągnąć jedną chorągiew husarii, jedną pancerną i 200 hajduków. W listopadzie t.r. był w Krakowskiem w związku ze sprawami swojego star. lanckorońskiego («komisja lanckorońska») i przez Kraków udał się do Radomia na Tryb. Skarbowy. Nie brał więc udziału w dramatycznych wydarzeniach na Litwie. Po bitwie pod Olkienikami (18 XI) republikanci w Wilnie odsądzili go od buławy i pozbawili jednostek wojskowych w kompucie, co było karą za niestawienie się na walną rozprawę z Sapiehami. W poł. grudnia przybył S. do Warszawy na rezydencję senatorską. Uczestniczył w posiedzeniach rad senatu 18, 19 i 21 I 1701; wypowiadał się wówczas za załagodzeniem przez króla konfliktu republikantów z Sapiehami i przeciw uznaniu przez Rzpltą koronacji elektora brandenburskiego na króla pruskiego. Był na sejmie warszawskim. Dn. 20 VII t.r. opuścił Warszawę i udał się za żoną do Latowicz, a stamtąd do Krakowa.
Po ojcu odziedziczył S. niezbyt wielkie dobra i to prawie w całości zadłużone lub pozastawiane. Pomagał mu stryj Zygmunt Adam, który regulował jego długi, wspierał finansowo i wykupywał zadłużone majątki. Po jego zaś bezpotomnej śmierci odziedziczył S., wraz z bratem, duże dobra Czaszniki (Czaśniki) w woj. połockim i pow. orszańskim, 70 tys. złp. zapisanych na Skryhołowie, 200 tys. złp. na Hołowczynie i Tajmanowie, czyli Nowym Bychowie (pow. orszański). O Trościenicę (woj. brzeskie lit.) latami procesował się z koniuszym lit. Franciszkiem Stefanem Sapiehą, w końcu zmuszony był odsprzedać mu ją w r. 1678 za 200 tys. złp. Ostateczny podział dóbr z bratem przeprowadził 20 II 1680: przypadły mu Wołożyn, Stołpce i Zabrzezie (pow. oszmiański, woj. mińskie). W r. 1684 zajechał będące w zastawie Dory z folwarkiem Dubiny (woj. mińskie). W r. 1688 kupił od bpa K. Brzostowskiego Błotków nad Bugiem (woj. brzeskie lit.), który stał się jego główną rezydencją. Tu wybudował wspaniały pałac, nadał wsi prawa miejskie, z przywilejem na targi i dwa jarmarki rocznie, a w r. 1696 przemianował, na cześć żony, na Terespol. W r. 1692 kupił Dobryn i Łazowce (woj. brzeskie lit.). Miał też pałace w Wilnie i Grodnie oraz jakieś dobra w woj. ruskim i (chyba w zastawie lub dzierżawie) Gołuchów (woj. kaliskie). Druga żona wniosła mu m. in. Wołczyn, Radwanicze (woj. brzeskie lit.), Polany (pow. oszmiański) i pałac w Wilnie. W r. 1696 sprzedał bratu za 120 tys. złp. Skryholów i Antonów.
Do scedowanego S-ce przez stryja Zygmunta Adama star. sądowego rzeczyckiego brat Dominik Michał dodał mu ekonomię tegoż i oba S. sprzedał w r. 1688 Hieronimowi Kłokockiemu. Od króla Jana III otrzymał S. liczne królewszczyzny. Już w r. 1682 był star. ziołowskim (woj. brzeskie lit.). Po gen. artylerii lit. Macieju Gosiewskim otrzymał star. łozdziejskie (woj. trockie; w r. 1689 scedował je podkomorzemu lidzkiemu Eliaszowi Rymwidowi) i koszańskie (woj. mścisławskie). Leśnictwo niemonojckie z Kirsną i Grajżą (woj. trockie) odstąpił w r. 1685 wojskiemu rzeczyckiemu Krzysztofowi Aleksandrowi Hordziejewskiemu. Dn. 15 IX 1685 otrzymał star. jezierzyskie (woj. witebskie); 6 XII 1685 zawarł z królem kontrakt na arendę ekonomii kobryńskiej za 20 tys. złp. rocznie (administrował nią jeszcze w r. 1695). W r. 1686 dostał star. pieniańskie (pow. wiłkomierski; scedował je w r. 1699 Janowi Tyzenhauzowi, pisarzowi lit.) i zawarł kontrakt na arendę leśnictwa czacheckiego (woj. brzeskie) z horodniczym brzeskim Krystianem Grabowskim. Teściowa Magdalena Czartoryska scedowała S-ce 2 IX 1689 Punie. W końcu r. 1691 dostał dobra Rudniki i Międzyrzecz (woj. wileńskie). Dn. 1 V 1692 otrzymał star. markowskie z Naroczem (woj. wileńskie). W maju 1693 kupił od Kazimierza Stetkiewicza wójtostwo brzeskie (przyznane mu 12 V, ale potwierdzone ostatecznie po procesie z Teodorem Tyszkiewiczem 29 III 1695). Po śmierci teściowej objął 20 II 1694 star. lanckorońskie (woj. krakowskie; ustąpił je dzień przed śmiercią Józefowi Myszkowskiemu). Był też administratorem ekonomii brzeskiej (1698–9), star. kazuńskim (ziemia zakroczymska) od 5 XI 1698 za cesją Henryka Denhoffa i latowickim (woj. mazowieckie) od 18 XI 1698 (objął je jednak dopiero po wielu procesach). W r. 1698 wszedł w posiadanie okazałego pałacu w Warszawie, należącego niegdyś do bpa poznańskiego Stefana Wierzbowskiego, a następnie m. in. do podkomorzego wieluńskiego Zygmunta Denhoffa. W r. 1699 wraz z żoną otrzymał Dziegiszki i Rzeczów (pow. kowieński). Zapewne wspólnie z nią trzymał w zastawie za 200 tys. złp. wielkopolski Śmigiel.
Wraz z żoną Teresą był S. fundatorem drewnianego kościoła św. Józefa dla bernardynów w Wołożynie (1683, ale w testamencie z 20 VIII 1691 polecił żonie wymurować tam kościół «według fozy i miary kościoła czern[i]akowskiego pod Warszawą»), dla dominikanów wzniósł klasztor i kościół p. wezw. Św. Trójcy w Terespolu (1697), dla klasztoru dominikańskiego w Stołpcach zapisał 20 tys. złp., ze środków pozostawionych przez teściową kontynuował budowę nawy wschodniej kościoła Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Po odzyskaniu Kamieńca Podolskiego wyposażył tamtejszych redemptorystów m. in. w sprzęt liturgiczny i dzwony. Być może uzyskał od hospodara mołdawskiego Antiocha Kantemira zgodę na wolność wiary katolickiej w Jassach oraz na budowę tam kościoła dla misji jezuickiej. Jezuita Teofil Rutka dedykował mu swoje dzieło „Herby albo znaki Kościoła prawdziwego” (1696). S. zmarł w Krakowie 8 XI 1701, pochowany został w Stołpcach w grobowcu rodowym. Druga żona, Teresa, ufundowała mu nagrobek w kościele św. Kazimierza w Wilnie (zniszczony w XIX w.).
S. był żonaty dwukrotnie: po raz pierwszy z córką podkanclerzego kor. Bogusława Leszczyńskiego (zob.) – Ludwiką, która zmarła wkrótce po ślubie w sierpniu 1676 w Toruniu; drugą jego żoną była poślubiona 28 II 1677 Teresa z Gosiewskich (zob. Sapieżyna Teresa). Potomstwa nie zostawił.
Portret (grawiura) całopostaciowy w stroju polskim z buławą w dłoni, fot. w: Zapadno-evropiejskoje iskusstvo XVII veka, Leningrad 1981 s. 203 il. 4; – Estreicher; Elektorowie; Sadkowska C., Genealogia rodu Słuszków i ich archiwum (szkic genealogiczno-archiwalny), „Archeion” T. 52: 1969 s. 70–1; Sapiehowie; – Urzędnicy, XI; Chowaniec C., Wyprawa Sobieskiego do Mołdawii w 1686 r., „Przegl. Hist-Wojsk.” T. 4: 1931; Dybaś B., Sejm pacyfikacyjny w 1699 r., Tor. 1991; tenże, W sprawie traktatu puzewickiego z 1698 roku i jego następstw, „Zap. Hist.” T. 53: 1988 z. 3–4 s. 98; Jankowski C., Powiat oszmiański, S. Pet. 1896–1900 I–IV; Jarochowski K., Dzieje Augusta II od śmierci Jana III do chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską, P. 1856 s. 69, 114, 124, 149, 154, 177, 229, 257; Klasztory bernardyńskie w Polsce, Pod red. H. E. Wyczawskiego, Kalwaria Zebrzydowska 1985; Koroluk W. D., Polska i Rosja a wojna północna, W. 1954 s. 68–9, 76; tenże, Reč Pospolitąja i podgotovka severnoj vojny, „Učenyje zapiski Instituta slavjanovedenija” T. 4: 1951 s. 193; Kriegseisen W., Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 roku), W. 1995; Kulecki M., Wygnańcy ze Wschodu. Egzulanci w Rzeczypospolitej w ostatnich latach panowania Jana Kazimierza i za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego, W. 1997; Markiewicz M., Rady senatorskie Augusta II (1697–1733), Wr. 1988 s. 81, 105; Maroń J., Echa traktatu Grzymułtowskiego, Acta Universitatis Wratislaviensis, Nr 1059, Historia T. 71: 1988 s. 101; tenże, Pisma ulotne po sejmie grodzieńskim 1688 r., w: Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej, Wr. 1988 s. 203–4; Matwijowski K., Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wr. 1976 s. 248; tenże, Sejm grodzieński 1678–1679, Wr. 1985 s. 143; Mróz M., Ostatnie zwycięstwo parlamentarne króla. Sejm 1690 roku, w: Z dziejów i tradycji Srebrnego Wieku, Pod red. J. Pietrzaka, Acta Universitatis Wratislaviensis, Nr 1108, Historia T. 75: 1990 s. 106, 111; Piwarski K., Między Francją a Austrią. Z dziejów polityki Jana III Sobieskiego, Kr. 1933; tenże, Polska a Francja po roku 1683, „Przegl. Pol.” T. 200: 1933 s. 237–8; Rachuba A., Litwa wobec projektu zwołania sejmu konnego w 1695 r. i walki Sapiehów z biskupem Brzostowskim, „Zap. Hist.” T. 51: 1986 z. 1 s. 68; Sielicki F., Podróż bojarzyna Borysa Szeremietiewa przez Polskę i Austrię do Rzymu oraz na Maltę 1697–1698, Wr. 1975; Sobieszczański F. M., Warszawa, W. 1967 II; Sokołowska A., Własność i zabudowa na terenach Przedmieścia Krakowskiego zajętych w pierwszej połowie XVIII w. pod założenie saskie, „Roczn. Warsz.” T. 13: 1975; Tarnowski S., Tajemnica roku 1688, „Roczn. AU” 1883 s. 238; Trzebiński W., Działalność urbanistyczna magnatów i szlachty w Polsce XVIII w., W. 1962; Walewski A., Dzieje bezkrólewia po skonie Jana III, Kr. 1874 I 73, 195, 224; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., VII: 1961 cz. 2 s. 410, VIII: 1962 cz. 1 s. 258–9; tenże, Wiedeń 1683, W. 1983; Wojtasik J., Ostatnia rozprawa zbrojna z Turkami i Tatarami w 1698 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk. XIII: 1967 cz. 1 s. 88, cz. 2 s. 118, 78; Wójcik J., Jan Sobieski 1629–1696, W. 1983; Zwolski B., Zburzenie zboru ewangelicko-reformowanego w Wilnie w r. 1682, „Ateneum Wil.” T. 12: 1937 s. 497; – Akta do dziej. Jana III; Akty Vil. Archeogr. Kom.; Chrapowicki J. A., Diariusz, Cz. 2: l. 1665–1669, Oprac. A. Rachuba, T. Wasilewski, W. 1988; tenże, Diariusz wojewody witebskiego…, Wyd. J. Rusiecki, W. 1845 s. 303; Cod. Regni Pol. et M. Due. Lit., V 464–5, 473; Depesze księdza de Polignac, posła francuskiego, po śmierci Jana III króla polskiego, Wyd. W. Kalinka, P. 1855 I–II s. 41–2, 63; Diariusz prawdziwej relacji praeclare gestorum wojska JKMci i Rptej na kampanii in A. 1685…, w: Wójcicki K. W., Biblioteka starożytna pisarzy polskich, W. 1844 V 246–7, 250; Diariusz prawdziwy…, Wyd. L. Rogalski, w: tegoż, Dzieje Jana III Sobieskiego, W. 1847 s. 430, 448, 460, 480, 483; Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701–1702, W. 1962; Jabłonowski J. S., Pamiętnik, Wyd. A. Bielowski, Lw. 1862 s. 65, 77, 105–7; tenże, Dziennik, Wyd. W. Chomętowski, W. 1865 s. 35, 38, 39, 41, 79, 80, 82, 110, 114–5, 135, 143, 144, 146, 147, 156, 165; [Jaworski B.], Synopsis albo krótkie zebranie życia i śmierci […] Józefa Bogusława Słuszki…, [b.m.w.] 1702; Kuligowski M. J., Dźwięk Marsa walecznego z walnej expedycjej chocimskiej…, Wil. 1673; Listy z czasów Jana III i Augusta II, Wyd. [G. Unn] G.B.U., W. Skrzydylka, Kr. 1870 s. 49, 52, 62; Materiały do dziejów kampanii podhajeckiej 1698 r., Wyd. J. Wojtasik, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XV: 1969 cz. 2; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, Wyd. J. Woliński, tamże XIII: 1967 cz. 1, XV: 1969 cz. 1, XVI: 1970 cz. 2 (w dwu ostatnich błędnie jako Zygmunt Słuszka); Metryka Litewska. Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Województwo wileńskie 1690 r., Oprac. A. Rachuba, W. 1989; Parthenay J. C., Dzieje panowania Fryderyka Augusta II, króla polskiego, w roku 1734 napisane, Przekład T. Ha[ubert], W. 1854 s. 43, 50, 143; Przyczynki źródłowe do kampanii 1674 r., Wyd. J. Woliński, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 6: 1933; Relacje posłów krakowskich z sejmu warszawskiego 1690, Wyd. J. Bieniarzówna, R. Żurkowa, „Roczn. Bibl. PAN w Kr.” R. 22: 1976; Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, Wr. 1958; Starożytności hist. pol., II 53; Traktaty polsko-austriackie z drugiej połowy XVII wieku, Oprac. Z. Wójcik, W. 1985; Vol. leg., V 48, 51, 336, 352, 553, 983–8, VI 8, 37, 71; Załuski, Epistolae, I 1221, II 592, 598, IV nr 14 s. 1139; Zawisza K., Pamiętniki, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1862 s. 194, 205; – AGAD: Kapicjana 78 plik 1, Nabytki 36, Arch. Potockich z Radzynia rkp. 70, 71, Arch. Publiczne Potockich rkp. 12 s. 211–212, 577, 593, rkp. 47 t. 1 s. 279–281, 422–426, 614–615, rkp. 47 t. II s. 45–48, 50–52, 132, rkp. 54 s. 307–308, 423–425, rkp. 55 t. 1, t. 2 s. 386–388, 399–407, 409–412, rkp. 56 s. 296–298, rkp. 133 k. 977–977v., 979–979v., 978–988, rkp. 163a t. 4 s. 7–8, 159–162, t. 11 s. 1277–1279, t. 12 s. 9–14, t. 14 s. 1231–1236, t. 17 s. 585–587, t. 21 s. 46, 84, t. 26 s. 540–545, 677, t. 28 s. 732, t. 30 s. 545–547, t. 42 s. 10–12, 436, Arch. Roskie. Majątkowo-prawne nr 597, 599, 606–609, Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 1786, 1827, ks. 30 s. 105–106, ks. 38 s. 130–135, 170–171, ks. 69/9 s. 28, Dz. V nr 13874 (listy z 8, 9 I 1700, 18 XI 1701), nr 13939 (passim), 14242 (list z 6 I 1698), 14651 (listy S-i), 14704 (list z 9 II 1673), Dz. VI–II nr 51 s. 32, Dz. VII, pudło 10 nr 81, Arch. Zamoyskich rkp. 3046 k. 101–103v., 231–234, 246–247, 249–249v., 256–259, 262–263, rkp. 3047 s. 132–134, Zbiór Anny z Potockich Branickiej nr 45–49; AP w Kr.: Arch. Sanguszków rkp. 187 s. 467–469, t. 139, plik 17 (testament), Arch. Młynowskie Chodkiewiczów rkp. 124, 214, 990, 999; AP w P.: Teki Oniasza 61c, s. 457–458; B. Czart.: rkp. 173 nr 129, rkp. 175 nr 3, 23, 31, rkp. 176 nr 181, rkp. 178 nr 110, 137, rkp. 183 nr 37, 222, rkp. 186 nr 37, rkp. 192 nr 47, 54, 66, rkp. 364 s. 662, rkp. 426 s. 185, rkp. 1880 nr 6, rkp. 2765 s. 143–145; B. Jag.: Akc. 32/52 s. 231–234; B. Narod.: rkp. 3097 s. 142–144, 198–199, 214, 216, 277, rkp. 6646 k. 288v.–297, rkp. 6648 k. 151–151v., 164–180, rkp. 6650 k. 125–127, 147–149, 160, 162, 286–287, BOZ rkp. 1188 k. 1–6, rkp. 1196 s. 3, rkp. 2022 k. 3, 12–13v.; B. Ossol.: rkp. 247 k. 127, rkp. 248 s. 169–170, rkp. 2023 nr 94 k. 55v., rkp. 3630 k. 1–4v.; B. PAN w Kr.: rkp. 1081, rkp. 1404 t. 1 s. 164–251, rkp. 6121 s. 53–56; B. Uniw. Warsz.: rkp. 76 t. 1 k. 210–213, 217v., 226v. (pod datami 21 i 23 XII 1698); Centralnyj gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: Fond 389 (Metryka Lit.) nr 120 k. 9–10v., nr 136 k. 230–231v., nr 139 s. 199–205, nr 140 k. 30v.–31, 44v.–46v., 53v.–54, 58–59v., nr 141 k. 158–159, 161–162v., nr 142 s. 255–257, nr 146 s. 292, 347, nr 149 s. 771, nr 581 k. 779, 781; Lietuvos Mokslu Akademijos Centrinės bibliotekos rankraštynas w Wil.: F. 17 nr 54 k. 2–2v., nr 135 k. 287–288, nr 177 passim, F. 18 nr 120 passim; Lietuvos valstybes istorijos archyvas w Wil.: SA 2665, 2266, SA 4716 k. 638–1639v.; L’vivs’ka Deržavna Naukova Biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: Fond 5 (Ossolińscy) rkp. 136 k. 103v., rkp. 139 k. 95; Muz. Narod. w Kr.: sygn. 169 (Chrapowicki IV, V); Nacyjanalny Gistaryczny Archiu Biełarusi w Mińsku: Fond 1705 opis 1 nr 24 s. 971–992, Fond 1741 opis 1 nr 28 k. 1163–1666; Vilniaus universiteto Mokslinės bibliotekos rankraštynas w Wil.: F. 7–20/5974 k. 252–256.
Andrzej Rachuba